Monitoring systemu kontroli rybołówstwa w Polsce

Federacja Zielonych GAJA jako organizacja pożytku publicznego, przeprowadziła w 2008 roku społeczny monitoring instytucji odpowiedzialnych za kontrolę polskich połowów na Morzu Bałtyckim. Powody, które skłoniły Federację do rozpoczęcia monitoringu społecznego to niepokojące i liczne sygnały o powszechnym łamaniu prawa z zakresu rybołówstwa na Morzu Bałtyckim, w tym o rozwoju „szarej strefy” rybołówstwa w Polsce, a także potrzeba określenia jakości polskiego systemu kontroli rybackiej.

Działania monitoringowe trwały od początku stycznia do końca września 2008 roku. Poszczególne instytucje otrzymały od 2 do 5 tur pytań związanych z funkcjonowaniem kontroli
i zarządzaniem rybołówstwa w Polsce w latach 2005-2007. Pytania opracowywano na podstawie obowiązujących w Polsce przepisów z zakresu kontroli i zarządzania rybołówstwem oraz innych ogólnodostępnych źródeł dotyczących połowów i dystrybucji ryb. Pytania zadawano na podstawie Ustawy z dn. 6 września 2001 r. O dostępie do informacji publicznej. Monitoringiem zostały objęte 3 Okręgowe Inspektoraty Rybołówstwa Morskiego (OIRM) w Szczecinie, Słupsku i Gdyni, Departament Rybołówstwa w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi (MRiRW) wraz z podległym mu Centrum Monitorowania Rybołówstwa (CMR), Morski Oddział Straży Granicznej w Gdańsku (MOSG) oraz Centrala i 2 regionalne oddziały Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Wsi (ARiMR).

Celem przeprowadzonych działań monitoringowych miało być wskazanie i opisanie podstawowych czynników wpływających na niską jakość kontroli rybołówstwa w Polsce, rozwój „szarej strefy” na rynku rybnym oraz zaproponowanie wprowadzenia nowych rozwiązań systemowych poprawiających efektywność inspekcji rybackich. Poprzez raport pomonitoringowy Federacja Zielonych GAJA udziela swoistego wsparcia planowanej przez Komisję Europejską modernizacji systemu kontroli rybołówstwa w Unii Europejskiej oraz potwierdza potrzebę reformy Wspólnej Polityki Rybackiej. Ponadto Federacja pragnie powiększenia świadomości i wiedzy społecznej na temat rybołówstwa bałtyckiego i jego problemów, w tym na temat zagrożeń jakie niosą ze sobą połowy IUU

Na podstawie monitoringu, Federacja Zielonych GAJA Federacja Zielonych GAJA potwierdza nieszczelność i nieskuteczność systemu inspekcji rybołówstwa w Polsce oraz niesprawnie funkcjonujące elementy gospodarowania zasobami morskimi.  Polskie Instytucje powołane do kontroli rybołówstwa często nie są w stanie w pełni wykonywać swoich obowiązków, zarówno w wyniku braków kadrowych i sprzętowych, lecz przede wszystkim
z powodu niewystarczających narzędzi prawnych i braku lepszej współpracy. Często nieskuteczność obowiązujących przepisów z zakresu rybołówstwa spowodowana jest ich złym skonstruowaniem. Przepisy opracowane w przeszłości nie pasują obecnie do rybackiej rzeczywistości i skali problemów.

W celu skutecznej eliminacji należy przeprowadzić reformę Wspólnej Polityki Rybackiej UE, w tym modernizację zasad inspekcji europejskiego rybołówstwa. Ponadto w ramach walki „szarą strefą” w polskim rybołówstwie potrzeba zdecydowanie uszczelnić kontrolę dystrybucji produktów rybnych na lądzie i rozwinąć system śledzenia ich pochodzenia. Należy wprowadzić surowsze sankcje za prowadzenie nielegalnej działalności w obszarze rybołówstwa, w tym możliwość utraty licencji połowowej. Możliwość wystawiania przez Inspektorów Rybołówstwa mandatów na miejscu wykroczenia znacznie przyśpieszyłaby egzekwowanie nałożonych kar. Czas też pozbawiać pomocy finansowej podmioty nagminnie naruszające przepisy o rybołówstwie oraz wesprzeć uczciwych rybaków i armatorów w pozyskiwaniu środków unijnych.

Jakub Szumin, Federacja Zielonych GAJA.